Մարդը պատրանքների և իրականության դեմ հանդիման

Ավարտվեց «Վարդան Օսկանյան» օպերացիայի առաջին արարը: Նախատեսված ավարտով: Ի սկզբանե պարզ էր, որ խաղը չէր սկսվի, եթե արդյունքը ապահովված չլիներ: Իսկ որ ընթացքը պիտի դրամատիկ լիներ, ժանրի կանոններն էին թելադրում: Խորհրդարանն իր քվեարկությամբ, թերևս նաև չքվեարկությամբ, անակնկալ ոչինչ ի հայտ չբերեց: Բոլորի գործողությունները կանխատեսելի ու հասկանալի էին: Հուզական, տրամաբանական, իրավական, քաղաքական, օրինաչափ ու տարօրինակ բոլոր ելույթներն էլ տեղավորվում են իրադարձությունների զարգացման առանցքում: Իհարկե, օպերացիայի ընթացքում ի հայտ եկան նաև դրսևորումներ, որ այնքան էլ ցանկալի չէին, բայց դա էլ ժանրի թելադրանքն է: Եվ հիմա արդեն կարելի է նախնական արդյունքները գրանցել:

1. Հինգերորդ գումարման Ազգային ժողովում Ռոբերտ Քոչարյանը գործնականում ներկայացված չէ ի դեմս ՀՀԿ խմբակցության պատգամավորների: ՀՀԿ խմբակցությունը, թեպետ բավականաչափ խայտաբղետ կազմ ունի, եթե հաշվի առնենք տարբեր տարիների տարբեր նախագահների հետ աշխատելու հանգամանքը, հիմա ընդունում է մեկի գերիշխանությունը: Եվ այդ մեկը գործող նախագահն է, նախորդ նախագահի հավակնությունները, փաստորեն, ապարդյուն էին: Պայմանականորեն` հոկտեմբերի 1-ի քվեարկությամբ կանխորոշվեց փետրվարյան քվեարկության ընթացքը: Սա, թերևս, ամենակարևոր ձեռքբերումն էր:
2. Խորհրդարանական ընդդիմությունը հերթական անգամ հավաստեց, որ ինքն ընդդիմադիր հայացքներ ունի, որ ինքը դեմ է գործող վարչակարգին ու նրա գործունեության բովանդակությանն ու ձևերին, և համաձայն է, որ երկրում ոչինչ չփոխվի: Նաև` լիովին հարմարավետ տեղավորվել է խաղի կանոնների մեջ ու առանձնապես այլընտրանքներ չի որոնում:
3. Եվ, այնուամենայնիվ, մի անակնկալ կար հոկտեմբերի 1-ից հոկտեմբերի 2-ի իրադարձություններում: ԲՀԿ-ի վարքագիծը: Խորհրդարանական քննարկումներում ԲՀԿ-ի համարյա հեղափոխական մեկնարկը Նաիրա Զոհրաբյանի կատարմամբ այս արարի կուլմինացիան էր: Նրա ելույթը, որ թե՛ հուզական էր, թե՛ իրավական, թե՛ մարդկային, թե՛ մարտական, բավականաչափ խոսուն ու խոստումնալից էր: Թերևս` ակամայից, որովհետև ներկայացնում էր ծրագիր: Մենք չենք քվեարկում, մենք հեռանում ենք դահլիճից այս քառօրյայի ընթացքում, մենք կմտածենք` հետո ինչ ենք անելու, ակնարկվում էր նաև չվերադառնալու տարբերակը: Ի դեպ, ոչ ոք այդ տարբերակին չանդրադարձավ, ոչ մեկին այդ տարբերակը, հավանաբար, լուրջ չթվաց: Բնականաբար, որովհետև չափազանց ակնհայտ է, որ իրադարձությունների ոչ մի զարգացում ԲՀԿ խմբակցության պատգամավորներին չի ստիպի վայր դնել մանդատները` սկսած կուսակցության ու խմբակցության ղեկավար Գագիկ Ծառուկյանից: Իսկ հաջորդ օրը, տիկին Զոհրաբյանի բացակայությամբ, դահլիճում բոլորովին այլ ԲՀԿ էր, և այդ ԲՀԿ-ն բացահայտորեն, մեղմ ասած, առաջինն էր հրաժարվել իր երկրորդ համարից: Համենայն դեպս, սա այն պահն էր, որ խմբակցության ղեկավարն անհետաձգելի գործերը հետաձգելու մարդկային պարտավորվածություն պիտի զգար ու խորհրդարանում լիներ: Քաղաքից անընդհատ բացակայելը պատգամավորի համար վատ սովորություն է, հատկապես վճռական պահերին:
Որքան էլ տարօրինակ է, Վարդան Օսկանյանի լավագույն փաստաբանները ՀՅԴ-ի պատգամավորներն էին. նրանք և՛ փորձառու են, և՛ պերճախոս, և՛ նպատակասլաց: ՀԱԿ-ը գործնականում պոպուլիզմով սպառնում է գերազանցել ՕԵԿ-ին իր լավագույն ժամանակներում: Թեպետ ՀԱԿ-ի ելույթները ևս բխում էին ժանրի կանոններից: Այս պարագայում ինքնատիպություն չէր մեխին ու գամին համաչափ զարկելու մարտավարությունը:

ԲՀԿ+ՀՅԴ+ՀԱԿ+«Ժառանգություն» չքվեարկողների դեմ քվեարկած կոալիցիան 64 կողմ, 6 դեմ և 1 անվավեր քվեարկությամբ արդարադատությանը հանձնեց Վարդան Օսկանյանին: Մանրամասների ու նրբերանգների մեջ առանձնապես չխորանալով, այնուամենայնիվ, դիլետանտական մեկ հարց չեմ կարող չտալ` ինչպե՞ս է գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանը հայտարարում, հավատացնում ու հավաստիացնում, որ անձեռնմխելիության կորստից հետո Վարդան Օսկանյանի կալանավորում չի հետևելու: Ի՞նչ է դա նշանակում: Գլխավոր դատախազը գիտի, որ Օսկանյանը մեղավոր չէ, ուստի ենթակա չէ կալանավորմա՞ն: Գլխավոր դատախազը համարում է, որ խաղն այսքան էր, ու ավարտված է առաջին արարը, երկրորդի ժամանակը հետո՞ է գալու, և այդ ժամանակի մեջ խաղի կանոնները կարող են փոխվել: Թե՞ գլխավոր դատախազը հետո հայտարարելու է, որ ինքն ուներ լավագույն մտադրություններ, և ինքը չէ մեղավորը, որ իրավիճակ է փոխվել, որ բացահայտվել են աններելի հանցանքներ, ուստի Վարդան Օսկանյանն իրեն այլընտրանք չի թողել:
Ի՞նչ կարող է լինել երկրորդ արարում: Տևական ժամանակ ոչինչ: Խաղի հրապարակային արարն ավարտված է: Գլխավոր իրադարձություններն այսուհետ ծավալվելու են այլ հարթությունում, և Աղվան Հովսեփյանին, ով, ի դեպ, խորհրդարանում ավելի շատ էր մեղադրյալի դերում, քան Վարդան Օսկանյանը, և ավելի շատ էր նման մեղավորի, քան Վարդան Օսկանյանը, առանձնապես շատ գործ չի մնում: Դարի ոճրագործությունը, երբ ոչ ոք իրեն տուժող չի համարում, բացահայտելը նման է բռնի երջանկացման, երբ բոլորն առանց այդ էլ երջանիկ են: Առաջին ջութակը ժամանակավորապես հանձնվում է ԲՀԿ-ին: Անձամբ Գագիկ Ծառուկյանին: Սա ճշմարտության պահն է մի մարդու համար, ով այլևս հարկադրված է վերջնական վճիռ ընդունելու: Գագիկ Ծառուկյանը մի քանի տարբերակներ ունի ընդամենը: Սահմանազատվել ու ձերբազատվել Ռոբերտ Քոչարյանից և վերջապես ու վերջնականապես դառնալ ինքնուրույն քաղաքական ուժ, որ իր որոշումները բխեցնում է իր ծրագրերից: Սա մեկ: Այս տարբերակը նաև մասամբ հարկադրական կարող է լինել, որովհետև այլընտրանքային ԲՀԿ-ն այլևս վերադարձի տեղ չի թողնում: Երկրորդ` վերջնականապես ու վերջապես կուսակցություն բերել Ռոբերտ Քոչարյանին և խաղալ բացահայտ: Այս տարբերակը թերևս ամենավտանգավորն է, որովհետև ԲՀԿ-ն կորցնում է ոչ միայն Սերժ Սարգսյանի հովանու տակ վերադառնալու, ուրեմն և իր տնտեսական ու քաղաքական կշիռը պահպանելու հնարավորությունը, այլև ժողովրդին: Եվ երրորդ` մնալ շատ կառուցողական, շատ այլընտրանքային, շատ ընդդիմադիր քաղաքական ուժ, որը ոչ մի խնդիր չունի իշխանության հետ, որովհետև մասն է իշխանության, որքան էլ արտաքուստ բոլորովին այլ տեսք ունի: ՈՒ ոչ միայն մասն է իշխանության, այլև կարևոր անելիք ունի նախագահական ընտրություններում: Ի վերջո, համարյա անլուրջ է նախագահ դառնալ քվեաթերթիկում ոչ մի լուրջ մրցակից չունենալով: Իրադարձություններն օրավուր ակնհայտ են դարձնում, որ ո՛չ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, ո՛չ Ռոբերտ Քոչարյանի վրա այս հարցում հույս դնելու չէ: Վարդան Օսկանյանն էլ բացահայտորեն այն կերպարը չէ, ում ուսերին նախագահական քղամիդ են գցում: Նա նույնիսկ իր հաշվեհամարների ելքն ու մուտքը չի կարողանում կարգավորել ու իրեն վստահված գումարների ելքն ու մուտքը չի վերահսկում, ո՜ւր մնաց երկիր ղեկավարի: Իսկ Ահարոն Ադիբեկյանի սոցիոլոգիական փորձառությունը նրան միշտ տարել է այնտեղ, ուր ծնվել է ապագայի ճշմարտությունը: Բայց դա արդեն կլինի երկրորդ արարը: Ամենահետաքրքիրը, ու գուցե ամենակարճը ժամանակի մեջ, երրորդ արարն է լինելու, որին անմիջապես հաջորդելու է հանգուցալուծումը: Երրորդ արարում ի հայտ է գալու կամ իր ի հայտ չգալն է ի հայտ բերելու նորին մեծություն ընտրողը, ում միշտ ընտրությունների ժամանակ մոռանում են որպես գործող անձի և միայն քվեարկության պահին են հիշում նրա գոյությունը` որպես այս կամ այն արդյունքը ձևավորողի: Նորին մեծություն ընտրողը, որ լավ հիշողություն ունի, բայց չունի քաղաքական հենարան, կարող է ինքնակազմակերպվել և հերթական հոգեխանգարմունքի իր խոսքն ասել: Ի սարսափ Աղվան Հովսեփյանի:
Իսկ ամենատխուրը հոկտեմբերի 1-2-ի իրադարձությունների մեջ Վարդան Օսկանյանի քվեարկությանը հետևած գրառումն էր ֆեյսբուքում: ՈՒ տխրության պատճառը նրա տխրությունը չէր, այլ այն, որ Վարդան Օսկանյանն ապրում է պատրանքային մի աշխարհում, որտեղ իրեն համոզել է, որ խորհրդարանական անցած ընտրությունների ժամանակ ինքն ու ԲՀԿ-ն գաղափարական պայքար էին մղում, որը հենք էլ ուներ, ու այդ պայքարի հենքը հակակշիռ ստեղծելն էր: Իսկ պատրանքների պատրանքը` որ հաշվի առնելով այս օրերին ժողովրդի տրամադրությունները` այդպիսի արդյունքն անխուսափելի էր: Նեղկուսակցական, կլանային ու անձնական շահերը նրան էլ թույլ չեն տալիս տեսնել ակնհայտը. փողով երկիր չես առնի: Փաստորեն` անարդարության էությունը միայն սեփական մաշկի վրա զգալուց հետո ես սկսում հասկանալ, և այդ ժամանակ առանձնապես մեծ մխիթարություն չէ, որ արդարությունը (ԱԺ-ում գերադասում են համարել ճշմարտությունը) հիվանդանում է, բայց... բեմը թողնենք Աղվան Հովսեփյանին, թող ինքը որոշի` ով է արդար, ով` մեղավոր, ով` հիվանդ, ով` անմահ: Մանավանդ որ պատգամավորներին անձեռնմխելիությունից զրկելու նրա դիմումները խորհրդարանին համարյա հոբբի են դարձել, իսկ խորհրդարանն էլ հոբբի է դարձրել դատախազի հետ համաձայնելը: Բոլոր դեպքերում ու բոլորի դեպքերում:
ՈՒ, որքան հասկացա, շատ տխուր էր նաև Ռոբերտ Քոչարյանը, որ կատարվածը որակեց «խորհրդարանի ինքնավարկաբեկման ցցուն դեպք` երկրի վարկին հասցված բացասական հետևանքներով»: Նրա հիմնական որակումները վերաբերում են Վարդան Օսկանյանի նախարարական անցյալին և իշխանության փորձությանը, բայց ոչ ներկային, երբ նա «շատ լուրջ ընտրազանգված ունեցող կուսակցություն է ներկայացնում», և բնավ ոչ ապագային, որ հայտնի չէ ոչ մեկին: Ռոբերտ Քոչարյանն ընդամենը իր համակրանքն ու աջակցությունն է հայտնել Վարդան Օսկանյանին, որը կարելի՞ է հասկանալ հակակրանք ու չաջակցություն իշխանությանը: Այս հարցին Ռոբերտ Քոչարյանը, բնականաբար, չի պատասխանել և դեռ երկար չի պատասխանելու: Նա հիասթափված է: Նա որոնում է այլ հարցի պատասխան, որի հետ Վարդան Օսկանյանը բոլորովին կապ չունի: Եվ դա այն ամենն է, որ Ռոբերտ Քոչարյանը կարող է անել Վարդան Օսկանյանի համար:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ.- Վարդերի հեղափոխության փշերն ի հայտ եկան Վրաստանում հոկտեմբերի 1-ին: Վրացիները նորից ապացուցեցին, որ իշխանափոխություն Հարավային Կովկասում միայն Վրաստանում է հնարավոր ու հնարավոր է նաև ընտրությունների միջոցով: Այս օրերին որքան էլ շնորհավորում են վրացական երազանքի տեր Բիձինա Իվանիշվիլուն, իրականում շնորհավորել պետք է իրեն արդեն ընդդիմություն հայտարարած և իր կուսակցության պարտությունն ընդունած նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլուն: Պատմությունը նրան հաստատ շատ հարցեր կտա, իսկ անաչառ գտնվելով` շնորհակալություն պետք է հայտնի թեկուզ ավելի փոքր տարածքում, բայց զարգացող Վրաստանի համար և այն հնարավորությունների, որ իր իշխանության մի քանի տարում նա ստեղծեց մի քանի սերնդի համար:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ